«Ένταξη» και όχι «μουσειοποίηση» των ιστορικών μνημείων

Τα ενετικά τείχη με την τάφρο τους, πάντοτε και από σχεδόν όλους, αναγνωρίζονταν σαν τμήμα της πόλης με ιδιαίτερη ιστορική σημασία, που όμως σήμερα δεν καταφέρνουν να ενσωματωθούν λειτουργικά στη ζωή της πόλης, και αμήχανα ψάχνουν να βρουν τι ρόλο θα μπορούσαν να έχουν μέσα σε αυτήν.
Όσο τα τείχη αποτελούσαν την ασπίδα προστασίας και το εξωτερικό όριο της πόλης τα πράγματα ήταν πιο απλά και πιο αρμονικά αφού οι ρόλοι ήταν σαφείς. Από το τέλος όμως, της περιόδου της τουρκοκρατίας και ειδικά στα χρόνια της κρητικής πολιτείας, οπότε η πόλη αρχίζει να μπαίνει σε τροχιά «αναμόρφωσης» και «εκσυγχρονισμού», τα τείχη αντιμετωπίζονται ως ένα στοιχείο που εγκλωβίζει, περιορίζει και δυσχεραίνει τη λειτουργία της τότε σύγχρονης πόλης. Έτσι, πραγματοποιούνται κατεδαφίσεις φρουρίων και δημιουργούνται ρήγματα στο τείχος στις περιοχές: Κρύο Βρυσάλι, Καλέ-Καπισί και ανατολικά της Piatta Forma, προς το κτίριο του σημερινού 1ου Γυμνασίου. Παράλληλα, ο χώρος της τάφρου μαζί με αρκετά τμήματα των οχυρώσεων ήταν ενσωματωμένα με την λειτουργία της πόλης και τις αλλαγές της (η τάφρος είχε αποδοθεί στους κατοίκους για διάφορες κατά καιρούς χρήσεις, με κυριότερη αυτή της καλλιέργειας λαχανικών για τις διατροφικές ανάγκες της πόλης, ενώ σε διάφορα σημεία των οχυρώσεων, είχαν ενσωματωθεί αρκετές κατοικίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη γειτονιά πάνω από το δυτικό τείχος).

Βλέπουμε δηλαδή, ότι στην ιστορική του διαδρομή, το τεράστιο αυτό ενετικό οχυρωματικό έργο, εντάσσονταν στο συνολικό γίγνεσθαι της πόλης με πολλούς τρόπους ανάλογα το τμήμα, την εποχή και τις ανάγκες, μορφοποιούμενο μαζί με αυτήν.
Η σημερινή πραγματικότητα βρίσκει το μνημείο σε κάποια τμήματά του εντελώς εγκαταλελειμμένο και απομονωμένο (μεγάλο μέρος του βορειοδυτικού τμήματός του) και σε κάποια άλλα με χρήσεις ευκαιριακές και βεβιασμένες (στην ανατολική τάφρο στην αρχή δημιουργήθηκαν γήπεδα τένις και στη συνέχεια πάνω σε αυτά τοποθετήθηκαν σκαλωσιές για να εμφανιστεί το γνωστό για την ιδιαίτερη αισθητική και άνεση που προσφέρει στους θεατές του θέατρο, σε αρμονικό βέβαια συνδυασμό με το τριτοκοσμικό αυτοσχέδιο πάρκινγκ)
Η τάση της μουσειακής αντιμετώπισης των ιστορικών τμημάτων, που αν και ιδιαίτερα αμφισβητούμενη σήμερα, φαίνεται να διατηρεί ισχυρά ερείσματα στην πόλη μας, κινδυνεύει αν επικρατήσει, να απομονώσει τους χώρους αυτούς από τις λειτουργίες της πόλης.
Ιδιαίτερα, ο χώρος της τάφρου αποτελεί ένα μεγάλο απόθεμα δημόσιου χώρου, που δεν πρέπει να παραμείνει αναξιοποίητο και ασύνδετο με την πόλη και τις λειτουργίες της. Ο σχεδιασμός σχετικά με τις χρήσεις αυτού του πλεονάσματος χώρου με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, εκτός από τη σύνδεσή του με το ιστορικό μνημείο των τειχών, θα πρέπει να λάβει υπόψη του και την προοπτική πεζοδρόμησης ολόκληρης της εντός των τειχών παλιάς πόλης, καθώς και να βοηθάει στην κατεύθυνση επίλυσης των σύγχρονων αναγκών των κατοίκων και των επισκεπτών της πόλης μας. Ο παραπάνω σχεδιασμός αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση, που αφορά στην διερεύνηση νέων μορφών και τρόπων παρέμβασης που να αποδίδουν στο χώρο αυτό ένα ενιαίο χαρακτήρα με χρηστική αξία για τους πολίτες και στην παλιά μας πόλη μια νέα συμπεριφορά. Στο πλαίσιο αυτό δεν νοείται οι όποιες αποφάσεις ως προς τις χρήσεις της τάφρου να είναι υπόθεση μιας μόνο υπηρεσίας, της αρχαιολογίας. Αντίθετα, είναι απαραίτητος ένας ανοιχτός δημόσιος διάλογος με τη συμμετοχή όλων μας, τόσο των κατοίκων όσο και των φορέων της πόλης.