«Κάθε φορά που χάνεται ένας ελεύθερος χώρος μειώνεται η βιωσιμότητα της πόλης»

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας1, για να είναι μια πόλη βιώσιμη πρέπει να εξασφαλίζει τουλάχιστον 9 τ.μ. ελεύθερης και φυτεμένης έκτασης ανά κάτοικο. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός περιβάλλοντος «ανέδειξε» την ευρωπαϊκή πόλη με την χαμηλότερη αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο. Ποια λέτε ότι είναι;

Γερμανία Βόννη 35
Ολλανδία Άμστερνταμ 27
Ολλανδία Ρότερνταμ 24
Πολωνία Βαρσοβία 18
Αγγλία Λονδίνο 9
Ιταλία Ρώμη 9
Γαλλία Παρίσι 9
Ελλάδα Αθήνα 2,5
* στα Χανιά μας τα πράγματα δεν πρέπει να είναι καλύτερα από την Αθήνα!!!
Όσο εμείς2, το «υπόλοιπο» Ευρώπης, βουλιάζουμε στο τσιμέντο, περιορισμένοι στα 2,5 τετραγωνικά μέτρα πράσινου που μας αναλογούν, οι κάτοικοι της «ευρωπαίας» Ευρώπης εξισορροπούν τη στρεσογόνα ζωή τους με την παροχή χιλιάδων στρεμμάτων ελεύθερων χώρων και πάρκων.

Εκτός από την παράδοση των πάρκων των Βασιλέων που έχουν οι περισσότερες ξένες πόλεις, κυριαρχεί τα τελευταία χρόνια μια σύγχρονη άποψη για το σχεδιασμό αστικών πάρκων, πιο οικολογική, όπου οι χώροι αυτοί περιλαμβάνουν υδάτινες επιφάνειες, αρκετό χώμα και βλάστηση που εναλλάσσεται με τις εποχές, με ιδιαίτερη προσοχή στα υλικά και στις χρήσεις, ενώ προβλέπεται προσβασιμότητα για το κοινό απ' όλες τις πλευρές τους. Εκτός από τους βοτανικούς κήπους αξιώσεων που έχουν σχεδόν όλες, η τάση στις περισσότερες πόλεις είναι και η ανακύκλωση περιοχών παλιών εργοστασίων ή ανενεργών στρατοπέδων που κάποτε φάνταζαν «καμένα χαρτιά», και που με τις μεθόδους αναγέννησης του εδάφους παίρνουν ζωή.
Με δεδομένο το τεράστιο έλλειμμα στις πόλεις μας σε ελεύθερους χώρους και τις πιέσεις που δέχεται και το λίγο πράσινο που υπάρχει, θα περίμενε κανείς ότι όλες οι προσπάθειες θα συγκεντρώνονταν στην προστασία και την επέκτασή του. Δυστυχώς όμως η απλή αυτή λογική δε φαίνεται να βρίσκει απήχηση στις επιλογές όσων αποφασίζουν για την πόλη μας.
Η πολιτική της πολιτείας3 που θα προωθούσε στη συνείδηση των κατοίκων της πόλης, ένα πρότυπο πόλης με ήπια χαρακτηριστικά απουσιάζει εντελώς, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να μην έχουν εικόνα του τι σημαίνει βιώσιμο αστικό περιβάλλον το οποίο θα μπορούσαν να απαιτήσουν.
Η πόλη σχεδιάζεται ερήμην των κατοίκων ή μάλλον δεν σχεδιάζεται καθόλου, ούτε καν από τους αρμόδιους φορείς. Οι πιέσεις που ασκούνται από συγκεκριμένες ομάδες συμφερόντων αφήνονται να διαμορφώνουν την πόλη.
Σ' αυτό το καθεστώς, η στάση και η δράση των ανθρώπων που υπερασπίζουν τους ελεύθερους χώρους, δηλαδή ένα πολύτιμο κοινωνικό αγαθό, είναι στις μέρες μας πραγματικά επαναστατική δράση. Γιατί αντιστέκεται στην τάση της απομόνωσης των ανθρώπων των πόλεων, στην αποξένωση και την ιδιωτικότητα.
Εάν ρωτηθούν οι κάτοικοι της πόλης σχετικά με το θέμα των ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων, θα δηλώσουν κατηγορηματικά:
1. Ότι υπάρχει πρόβλημα ελεύθερων χώρων, ότι αυτό είναι ένα από τα κορυφαία προβλήματα ολόκληρης της κοινωνίας και ότι πρέπει να λυθεί επειγόντως.
2. Ότι το πρόβλημα αυτό συνίσταται κυρίως: α) στη πλήρη ανεπάρκεια των ελεύθερων χώρων, β) στη φαλκίδευση ή την καταστροφή (μερική ή ολική) των ήδη υπαρχόντων ελεύθερων χώρων, γ) στη μη περιποίησή τους ώστε αυτοί να είναι σε θέση να εξυπηρετούν τις κοινόχρηστες ανάγκες των κατοίκων.
3. Ότι όχι μόνο δεν γίνεται τίποτα για τη λύση του προβλήματος αυτού, αλλά γίνεται το παν για την επιδείνωσή του.
Εάν οι πολίτες γνωρίσουν πολλές από τις πτυχές, τις παραμέτρους και τις διαστάσεις του προβλήματος των ελεύθερων χώρων πιστεύουμε ότι θα εξοργίζονταν, θα εξεγείρονταν και θα κινητοποιούνταν για τη λύση του, θα αξίωναν από την πολιτική εξουσία να λύσει το πρόβλημα (όπως έχει συμβεί στο θέμα των Αγίων Αποστόλων και τώρα στο στρατόπεδο Μαρκοπούλου).
Βασική προϋπόθεση4 για τη λύση του προβλήματος είναι η παραγωγή και η διάδοση γνώσης, η ενημέρωση, η ευαισθητοποίηση των πολιτών αλλά και κάθε υπευθύνου και αρμοδίου για τη λύση του προβλήματος.
Ως μία ουσιαστική συμβολή προς αυτή την κατεύθυνση, θα ήταν η διοργάνωση από το ΤΕΕ Δυτικής Κρήτης μιας ημερίδας με θέμα τους Ελεύθερους Χώρους (άλλωστε το ΤΕΕ έχει δείξει έμπρακτα την ευαισθησία του για τέτοιους είδους θέματα, παράδειγμα η ημερίδα για την ανάδειξη της Χαλέπας).
Παράλληλα να δημιουργηθεί μια ομάδα εργασίας, με σκοπό την χαρτογράφηση των ελεύθερων χώρων τόσο στο Δήμο Χανίων, όσο και στους όμορους Δήμους. Πιθανόν η καταγραφή αυτή να πρέπει να γίνει από την Νομαρχία και στη συνέχεια, σε συνεργασία με τους Δήμους, να οργανωθούν σε ένα ενιαίο δίκτυο διαχείρισης, που θα βασίζεται στην προτεραιότητα για την διαμόρφωση κοινόχρηστων χώρων πρασίνου, περιπάτου και ήπιων δραστηριοτήτων (ερασιτεχνικός αθλητισμός). Αποφυγή κάθε αλλαγής στην χρήση χώρων πρασίνου, παιδείας, πολιτισμού, αθλητισμού κλπ, καθώς και αποκλεισμός κάθε μη συμβατής δραστηριότητας.
Η προάσπιση του δημόσιου χαρακτήρα, και η αναδιαμόρφωση των χώρων αυτών σε μεγάλα πάρκα με ήπιες δραστηριότητες αναψυχής και αθλητισμού (περίπατοι, ποδηλασία, χώροι ερασιτεχνικής άθλησης, χώροι έκφρασης νέων καλλιτεχνών, βοτανικοί κήποι κ.α.), είναι τα απαραίτητα βήματα που πρέπει να γίνουν για να ξαναγίνει η πόλη μας «αρχόντισσα» και η πόλη των γιασεμιών.
1. www. Preventionmag.gr
2. από άρθρο τη Μανίνας Ντάνου στην εφημ. Καθημερινή, 10/12/05
3. από άρθρο της συντονιστικής επιτροπής των ελεύθερων χώρων της Αθήνας, στο περιοδικό «ελεύθεροι χώροι) τ. 12
από άρθρο του Γιάννη Πανούση, «μια βόλτα στην πόλη».