Αξία, σημασία και αναγκαιότητα των Ελεύθερων Χώρων

Η αξία και η αναγκαιότητα ενός κοινωνικού αγαθού, όπως είναι το αγαθό των ελεύθερων χώρων, εκτιμάται ανάλογα με το μέγεθος των κοινωνικών αναγκών που εξυπηρετεί. Όσο επιτακτικές και καίριες είναι οι ανάγκες αυτές, τόσο αναγκαίο και απαραίτητο είναι το κοινωνικό αγαθό. Για να εκτιμήσουμε την αξία και την αναγκαιότητα του αγαθού των ελεύθερων χώρων, θα πρέπει να βρούμε, να αξιολογήσουμε και να αναλύσουμε όλες τις κοινωνικές ανάγκες που εξυπηρετούν οι χώροι αυτοί. Μια τέτοια όμως ανάλυση όλων αυτών των κοινωνικών αναγκών, δεν χωράει στον περιορισμένο χώρο ενός άρθρου. Θα παραθέσουμε λοιπόν εδώ περιληπτικά τις ανάγκες αυτές

Γενικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι ελεύθεροι αστικοί χώροι αποτελούν τους πνεύμονες και τους πόρους με τους οποίους ανασαίνει η πόλη και οι κάτοικοί της. Όπως ο ζωντανός οργανισμός χωρίς πνεύμονες και άδηλους πόρους πεθαίνει, το ίδιο συμβαίνει και με τον οργανισμό της πόλης. Εάν δεν διαθέτει τους αναγκαίους ελεύθερους χώρους, δεν μπορεί να λειτουργήσει και να προσφέρει τις αναγκαίες συνθήκες ανθρώπινης διαβίωσης στους κατοίκους της, επομένως αχρηστεύεται και οι κάτοικοί της ή προσπαθούν να την εγκαταλείψου ή είναι καταδικασμένοι να ζουν μια βασανισμένη και υποβαθμισμένη ζωή.
Ειδικότερα, οι ελεύθεροι χώροι φυτεμένοι ή όχι εξυπηρετούν:
Φυσικές ανθρώπινες ανάγκες επαφής με τη μάνα γη και τη μάνα φύση υποκατάστατο της οποίας είναι οι ελεύθεροι αστικοί χώροι (φύση μέσα στη πόλη, προέκταση της φύσης μέσα στη πόλη). Οι άνθρωποι από τη φύση προήλθαν και αυτή είναι η κοιτίδα και το λίκνο τους. Οι ελεύθεροι λοιπόν χώροι, εξυπηρετούν πρωτίστως ανάγκες των κατοίκων που προέρχονται από την ίδια τη φύση τους (ιδιοσυστασία τους). Δεν είναι τυχαίο ότι όλοι θα ήθελαν να ζουν σε χώρους που θα περιεβάλοντο από ελεύθερους χώρους και χώρους πρασίνου (χώρους με φυσικά στοιχεία). Εκεί καταφεύγουν στις διακοπές, τις γιορτές και τα Σαββατοκύριακά τους. Άλλωστε, και αυτόν τον παράδεισό τους σε τέτοιον χώρο τον φαντάστηκαν.
Συναισθηματικές και ψυχικές ανάγκες. Ο άνθρωπος, εκτός από σαρκικό είναι και συναισθηματικό και ψυχικό ον (έχει ψυχισμό) και ως τέτοιο έχει ανάγκη να έρχεται σε επαφή με τις οάσεις των ελεύθερων χώρων για να ηρεμεί και να αποφορτίζεται από τα άγχη και τις εντάσεις της ζωής της πόλης.
Επικοινωνιακές ανάγκες. Οι άνθρωποι είναι και όντα επικοινωνιακά και θέλουν να έχουν ελεύθερους χώρους που εξασφαλίζουν συνθήκες ανθρώπινης επικοινωνίας και επαφής.
Ανάγκες ελεύθερης κίνησης και άσκησης. Οι εγκλωβισμένοι μέσα στους χώρους της δουλειάς και τους χώρους κατοικίας κάτοικοι, έχουν φυσικές ανάγκες κίνησης και φυσικής άσκησης (περιπάτους, τρέξιμο, ποδηλασία κ.λπ.). Αυτή η κίνηση και αυτή η άσκηση για να έχει αξία πρέπει να γίνεται σε ήσυχους και ευχάριστους ελεύθερους χώρους.
Ανάγκες καταφυγής σε περιπτώσεις σεισμών. Οι κάτοικοι έχουν ανάγκη σε ώρα σεισμού να καταφύγουν στους ελεύθερους χώρους όσο να περάσει το σοκ του σεισμού και να βεβαιωθούν για την ασφαλή επιστροφή στα σπίτια τους.
Ανάγκες ευαίσθητων ηλικιών. α) Ανάγκες παιδιών. Και μόνο για την ικανοποίηση των αναγκών των παιδιών, θα έπρεπε να υπάρχουν οι αναγκαίοι κατάλληλοι ελεύθεροι χώροι (σε άλλο άρθρο μας θα αναλύσουμε τις σπουδαίες αυτές ανάγκες), β) Ανάγκες ηλικιωμένων. Οι ελεύθεροι χώροι αποτελούν ζωτικό χώρο και για τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας και τους ανθρώπους ειδικών αναγκών.
Ανάγκες ζώων συντροφιάς. Πλείστοι κάτοικοι έχουν ζώα συντροφιάς (σκύλους) τα οποία από τη φύση τους έχουν ανάγκη επαφής με ελεύθερους χώρους. Που θα οδηγήσουν τα ζώα αυτά οι κάτοχοί τους, αν όχι στους ελεύθερους κοινόχρηστους χώρους;
Ανάγκες δροσιάς και εξαερισμού του οικιστικού ιστού. Οι ελεύθεροι χώροι αποτελούν τα κλιματιστικά μηχανήματα, τους εξαεριστήρες και τους καλύτερους αεραγωγούς της ασφαλτοτσιμεντούπολης..
Ανάγκες απορρύπανσης. Οι φυτεμένοι ελεύθεροι χώροι αποτελούν τα καλύτερα διυλιστήρια και τους άριστους απορρυπαντήρες .
Ανάγκες μείωσης ηχορύπανσης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι δενδρώδεις εκτάσεις (πάρκα, άλση, αστικά δάση κ.λπ.) συμβάλλουν στη μείωση των θορύβων της πόλης.
Αισθητικές ανάγκες. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να έρχονται σε οπτική επαφή με όμορφα στοιχεία. Τέτοια στοιχεία βρίσκει στους πνεύμονες πρασίνου της πόλης.
Τουριστικές ανάγκες. Οι ελεύθεροι χώροι και χώροι πρασίνου παίζουν τεράστιο ρόλο στην ευχαρίστηση των ξένων τουριστών.
Ανάγκες εκδρομών. Στους ελεύθερους χώρους οι εκπαιδευτικοί πραγματοποιούν τις τόσο αναγκαίες εκδρομές των παιδιών.
Ανάγκες εορτασμού λαϊκών εορτών. Σε ελεύθερους χώρους οι κάτοικοι καταφεύγουν για να γιορτάσουν λαϊκές γιορτές τους (Πρωτομαγιά, Καθαρή Δευτέρα κ.λπ.).
Ανάγκες αλλαγής περιβάλλοντος. Οι εγκλωβισμένοι στα τσιμεντένια κουτιά τους κάτοικοι έχουν ανάγκη αλλαγής περιβάλλοντος. Δηλαδή, να ξεφύγουν λίγο και να καταφύγουν σε κάποιο άλλο περιβάλλον, διαφορετικό από αυτό που κατοικούν.
Ανάγκες εμπλουτισμού υδροφόρου ορίζοντα. Εάν δεν υπάρχουν οι αναγκαίοι ελεύθεροι χώροι, είναι αδύνατος ο εμπλουτισμός του υδροφόρου ορίζοντα.
Ανάγκες ρέμβης και ρομαντισμού. Οι άνθρωποι (ή έστω μερικοί από αυτούς) θέλουν κατάλληλους χώρους για να ρεμβάσουν, να ονειροπολήσουν ή να εκδηλώσουν τις ευαισθησίες τους. Τέτοιοι πρόσφοροι χώροι είναι οι ελεύθεροι χώροι.
Η ικανοποίηση όλων αυτών των προαναφερομένων αναγκών, δεν αποτελεί πολυτελή διαβίωση (ούτε καν ποιότητα ζωής) των κατοίκων, αλά απαραίτητη κατάσταση (προϋπόθεση) για ανθρώπινη και ακίνδυνη για το σύνολο της υγείας του αστική διαβίωσή τους.
Να σταματήσουμε κάθε ενέργεια και κάθε σκέψη που αποβλέπει στη τσιμεντο-ποίηση ή την καθ’ οιονδήποτε άλλον τρόπο φαλκίδευση ελεύθερων χώρων που υπάρχουν ακόμη, είτε αυτοί είναι θεσμοθετημένοι κοινόχρηστοι είτε θεωρούνται από τους κατοίκους ως εν δυνάμει ελεύθεροι κοινόχρηστοι χώροι.
Τα ΜΜΕ θα πρέπει συνεχώς να καταγγέλλουν το ανοσιούργημα που διαπράττεται εις βάρος ταν κατοίκων της πόλης.
Αλλά και οι ίδιοι οι πολίτες μπορούν α) με επιστολές τους να καταγγείλουν στα ΜΜΕ και στους κρατούντες το διαπραττόμενο διαρκές και ειδεχθές αυτό έγκλημα και 2) να συσπειρωθούν αγωνιστικά κοντά στις κινήσεις των πολιτών που αγωνίζονται για την προστασία κάθε ελεύθερου αστικού χώρου..
1. από άρθρο του Νίκου Μάστορα στο περιοδικό «ελεύθεροι χώροι» (τ.1, Μάιος – Ιούνιος, 2001)

Αθανασάκης Αντώνης (μέλος της πρωτοβουλίας Χανιωτών)