"ΤΑ ΧΑΝΙΑ ΜΕΣΑ ΑΠΌ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ"
· Πόλεις φιλικές στα παιδιά
Το 1996 στην Κωνσταντινούπολη στα πλαίσια του παγκόσμιου συνεδρίου για την κατοικία ξεκίνησε μια νέα πρωτοβουλία με θέμα τις «πόλεις φιλικές προς τα παιδιά». Στο συνέδριο αυτό δηλώθηκε καθαρά ότι η ευημερία των παιδιών είναι σημαντικός δείκτης υγιούς, δημοκρατικής κοινωνίας και σωστής διακυβέρνησης.
Τον Οκτώβρη του 2004 η συντονιστική επιτροπή του ευρωπαϊκού δικτύου των φιλικών προς τα παιδιά πόλεων, μέσω της διακήρυξής της, διαπιστώνει ότι τα παιδιά που ζουν στις αστικές περιοχές, έχουν ολοένα και μικρότερες δυνατότητες πρόσβασης στον αστικό χώρο, υπάρχει μια συνεχής μείωση της ανεξάρτητης κινητικότητάς τους, ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις, νιώθουν λιγότερη ασφάλεια στα περιβάλλοντα διαβίωσής τους και ότι οι δυνατότητες ελεύθερου παιχνιδιού συνεχώς μειώνονται. Επισημαίνεται επίσης στην διακήρυξη ότι όλες οι παραπάνω εξελίξεις στην ζωή των παιδιών στην πόλη, σύμφωνα με τις επιστημονικές μελέτες, μπορούν να οδηγήσουν σε κοινωνικά, διανοητικά και ψυχικά προβλήματα στην διαδικασία της ανάπτυξης των νέων. Καλούνται τέλος όλες οι πόλεις να θέσουν σε υψηλή προτεραιότητα στις διαδικασίες χάραξης πολιτικής και προγραμματισμού την εκπλήρωση των δικαιωμάτων των παιδιών και των νέων που αφορούν το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον τους.
Μια Πόλη Φιλική προς τα Παιδιά εγγυάται ότι κάθε νέος πολίτης έχει το δικαίωμα:
· Να επηρεάζει τις αποφάσεις για την πόλη του
· να εκφράζει τις απόψεις του για το πώς θέλει την πόλη του
· να συμμετέχει στην οικογένεια, την κοινωνία, την κοινωνική ζωή
· να απολαμβάνει βασικές υπηρεσίες όπως ιατρική φροντίδα, εκπαίδευση και στέγη
· να πίνει καθαρό νερό και να έχει πρόσβαση σε κατάλληλη αποχέτευση
· να προστατεύεται από την εκμετάλλευση, τη βία και την κακοποίηση
· να περπατά μόνος του με ασφάλεια στους δρόμους
· να συναντά τους φίλους του και να παίζει
· να έχει πράσινο και χώρους ελεύθερους για τα κατοικίδια ζώα
· να ζει σε περιβάλλον που δεν θα είναι μολυσμένο
· να συμμετέχει σε πολιτιστικά και κοινωνικά δρώμενα
· να είναι ισάξιος πολίτης στην πόλη του με πρόσβαση σε κάθε υπηρεσία, ανεξάρτητα από την καταγωγή του, τη θρησκεία του, το εισόδημά του, το φύλο ή τις ικανότητές του
Τα τελευταία χρόνια σε αρκετές χώρες όπως στην Ισπανία, την Ιταλία, την Ελβετία, το Βέλγιο, τη Γαλλία, τη Σουηδία, τον Καναδά την Αυστραλία, την Ιαπωνία και άλλες αναπτυγμένες χώρες αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες με σκοπό τη σταδιακή εξέλιξη των πόλεων των χωρών αυτών σε Πόλεις Φιλικές προς τα Παιδιά.
Στην Ελλάδα έχει δημιουργηθεί το «ελληνικό δίκτυο πόλεων φιλικών προς τα παιδιά», στην πρώτη φάση του οποίου συμμετείχαν δεκαέξι δήμοι (δώδεκα από την Αττική και τέσσερις δήμοι της περιφέρειας: Ζακύνθου, Κέρκυρας, Μελιτειαίων, και Τρικάλων).
Ως προς την περίπτωση της πόλης των Χανίων, προσπαθήσαμε να ανιχνεύσουμε τον βαθμό φιλικότητάς της προς τα παιδιά, μέσω μιας έρευνας που ενώ δεν επιτρέπει βέβαια γενικεύσεις, αποτελεί όμως ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της όλης κατάστασης.
· Η έρευνα
· Βασικός σκοπός της παρούσας ερευνητικής προσέγγισης, είναι να διαπιστώσουμε τον τρόπο με τον οποίο τα ίδια τα παιδιά, αντιλαμβάνονται και βιώνουν το αστικό περιβάλλον της γειτονιάς και της πόλης που ζουν, αλλά και να εκφράσουν τις επιθυμίες και τα οράματά τους.
· Θεωρητικό εργαλείο της παραπάνω ερευνητικής προσπάθειας, επιλέχθηκε η θεωρία των κοινωνικών αναπαραστάσεων (S. Moscovici 1976)
Οι κοινωνικές αναπαραστάσεις σύμφωνα με τον Moscovici, είναι τρόποι της πρακτικής σκέψης, που προσανατολίζονται προς την επικοινωνία, την κατανόηση και τον έλεγχο του κοινωνικού, υλικού και ιδεατού περιβάλλοντος.
Τα παιδιά δημιουργούν τις αναπαραστάσεις τους κάτω από μια δραστήρια αλληλεπίδραση με το περιβάλλον μέσα στο οποίο βρίσκονται. Από την άποψη αυτή, είναι φανερό ότι οι αναπαραστάσεις των παιδιών για την πόλη τους συνιστούν αναπόσπαστο μέρος του καθημερινού τρόπου ζωής τους και των συνεπαγόμενων πράξεων μέσα στις οποίες εμπλέκονται.
· ως μεθοδολογία χρησιμοποιήθηκε η ομαδική συνέντευξη και το σκίτσο.
Η διαδικασία αυτή στηρίχθηκε στις κατευθυντήριες γραμμές που έχει δώσει ο Matthews (1998), όσο αφορά την ηθική διάσταση όταν στην ερευνητική διαδικασία εμπλέκονται παιδιά. Έτσι τα παιδιά ενημερώθηκαν για τον σκοπό της έρευνάς μας και τους εξηγήθηκε ότι η συμμετοχή τους είναι εντελώς εθελοντική και πέρα από την διαδικασία του μαθήματος και της αξιολόγησής τους.
Οι κεντρικοί άξονες της ομαδικής συνέντευξης – συζήτησης ήταν: η καλή και η άσχημη πλευρά της πόλης, η σχέση των παιδιών με την γειτονιά τους, το παιχνίδι, ο ελεύθερος χρόνος, οι διάφορες δραστηριότητες καθώς οι προτάσεις τους για την βελτίωση της ζωής τους στην πόλη και την γειτονιά.
Τους ζητήθηκε επίσης να δημιουργήσουν δύο σκίτσα. Το πρώτο να αποτυπώνει την γειτονιά τους όπως είναι τώρα και το δεύτερο όπως θα ήθελαν τα ίδια τα παιδιά να είναι.
· Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 125 μαθητές από 4 δημοτικά σχολεία της πόλης των Χανίων (4ο, 8ο, 12ο και 20ο Δημοτικό Σχολείο), ηλικίας 9-12 ετών (τάξεις Γ, Δ, Ε, και ΣΤ).
· Αποτελέσματα
· Η καλή πλευρά της πόλης
Τα θετικά στοιχεία της πόλης στα οποία αναφέρθηκαν τα παιδιά αφορούν κατά κύριο λόγο:
· στους κοινόχρηστους χώρους πρασίνου (κήπος, πάρκα) όπου μπορούν να παίζουν ελεύθερα και στην ιδιαίτερη αίσθηση που προκαλεί στα παιδιά το λιμάνι.
· τα ιδιαίτερα στοιχεία που αφορούν την αισθητική της πόλης (νεοκλασικά σπίτια, παλιά πόλη, αγορά, ο φωτισμένος φάρος το βράδυ)
· οι δυνατότητες για ανθρώπινη επικοινωνία και παιχνίδι
· η θετική πλευρά της αστικοποίησης και η ικανοποίηση καταναλωτικών αναγκών όπως την αντιλαμβάνονται κάποια παιδιά: τα πολλά μαγαζιά για να διαλέξεις ότι θέλεις, τα καταστήματα με ηλεκτρονικά παιχνίδια, δώρα, ρούχα κ.λ.π.
· Η άσχημη πλευρά της πόλης
Το πρόβλημα των αυτοκινήτων, η περιβαλλοντική υποβάθμιση και η έλλειψη χώρων για παιχνίδι, αποτελούν για τα παιδιά τα κυρίαρχα ζητήματα που καθορίζουν την αρνητική εικόνα της πόλης όπως αυτά την ζουν.
· ο εφιάλτης των αυτοκινήτων (πολλά αυτοκίνητα, μόλυνση, ηχορύπανση, κίνδυνος ατυχημάτων)
· η περιβαλλοντική υποβάθμιση (σκουπίδια, έλλειψη χώρων πρασίνου, έλλειψη ποδηλατόδρομων, πολλές και ψηλές πολυκατοικίες
· έλλειψη χώρων παιχνιδιού (δεν υπάρχουν κοντά στη γειτονιά παιδικές χαρές, πάρκα, γήπεδα ποδοσφαίρου ή μπάσκετ, ελεύθεροι χώροι, κ.λπ.)
· Η γειτονιά μου
· Βασικό κριτήριο τα οποία διαφοροποιούν την σχέση των παιδιών με την γειτονιά τους, είναι το πρόβλημα των αυτοκινήτων σε συνδυασμό με την ύπαρξη ή όχι ελεύθερων χώρων παιχνιδιού και παρέας.
«εμένα δεν μου αρέσει η γειτονιά μου γιατί υπάρχουν πάρα πολλά αυτοκίνητα και γιατί δεν έχουμε κάποιους χώρους για να παίζουμε» (Μανόλης Ε τάξη).
«εμένα μου αρέσει η γειτονιά μου γιατί υπάρχουν πάρα πολλά παιδιά που μαζευόμαστε για παιχνίδι στο δρόμο. Ευτυχώς υπάρχει ένα στενάκι που είναι αδιέξοδο και έτσι μπορούμε να παίξουμε. Το πρόβλημα όμως είναι ότι κάθε τόσο μας διακόπτουν τα αυτοκίνητα που περνάνε για να παρκάρουνε εκεί κοντά» (Μαρία, Ε τάξη).
· Η έλλειψη της έννοιας της γειτονιάς στο κέντρο της πόλης
Τα παιδιά που ζουν σε ιδιαίτερα κεντρικά σημεία της πόλης των Χανίων δεν βιώνουν καθόλου την έννοια της γειτονιάς. Μάλιστα χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι κάποια παιδιά (της Τρίτης Δημοτικού) δεν κατανοούσαν καν τον όρο «γειτονιά» και χρειάστηκε να δοθούν επεξηγήσεις.
Ζωγραφίζοντας την γειτονιά μου
(πώς είναι και πώς θα ήθελα να είναι η γειτονιά μου)
Η ανάλυση των σκίτσων των παιδιών σχετικά με το πώς είναι και το πώς θα ήθελαν να είναι η γειτονιά μου, ανέδειξε τέσσερις κυρίαρχες κατηγορίες αναγκών:
1. Την ανάγκη για δημιουργία ελεύθερων χώρων παιχνιδιού (γήπεδα, παιδικές χαρές)
Ο Νέστωρας, μαθητής της ΣΤ τάξης, στην παραπάνω ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα πρότασή του, μας δείχνει τον δρόμο για την δημιουργία γηπέδων ποδοσφαίρου και μπάσκετ στην γειτονιά του.
Ο Μιχάλης μαθητής της ΣΤ τάξης, μας προτείνει στην θέση του ιδιαίτερα ρυπογόνου εργοστασίου της ΔΕΗ και του πάρκινγκ αυτοκινήτων, να φτιαχτούν γήπεδα ποδοσφαίρου και μπάσκετ. Επίσης μειώνοντας αισθητά τον τσιμεντένιο όγκο των πολυκατοικιών δημιουργεί και μια θέση για παιδική χαρά.
2.Την ανάγκη για ελεύθερους χώρους (πλατείες)
Ο Γιάννης, μαθητής της Ε τάξης κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα πολεοδομική ανασυγκρότηση της γειτονιάς του, δημιουργώντας μια μεγάλη πλατεία.
3. την ανάγκη για πεζοδρομήσεις και ποδηλατόδρομους
Ο Αρτέμης, μαθητής της ΣΤ τάξης, φαντάζεται την γειτονιά του χωρίς αμάξια και με τα παιδιά να παίζουν χαρούμενα διάφορα παιχνίδια. Όλα αυτά τα καταφέρνει με την μετατροπή του κεντρικού δρόμου σε πεζόδρομο.
Ο Γιάννης επίσης προτείνει να πεζοδρομηθεί η γειτονιά του και να κατασκευαστεί ένα γήπεδο ποδοσφαίρου.
4. μια ξεχωριστή αλλά διόλου ευκαταφρόνητη κατηγορία σκίτσων έχει να κάνει με το καταναλωτικό πρότυπο ζωής που φαίνεται να έχει ήδη επηρεάσει σημαντικά αρκετά παιδιά. Έτσι κάποια παιδιά ζωγραφίζοντας το πώς θα ήθελαν την γειτονιά τους, οι μόνες αλλαγές που παρουσίασαν είχαν να κάνουν με την μεταφορά δίπλα στο σπίτι τους των αγαπημένων τους πολυκαταστημάτων (Jumbo, Hondos Center, εμπορικό κέντρο, κ.λ.π.)
Η Γεωργία δεν θέλει να κάνει καμία αλλαγή στην πολεοδόμηση της γειτονιάς της, αλλά προτείνει μια διαφορετική χρήση των κτιρίων. Δηλαδή όπως παρατηρούμε, μεταφέρει το Hondos Center και το Jumbo στην γειτονιά της, για να έχει ευκολότερη και γρηγορότερη πρόσβαση.
Η Αργυρώ επίσης, θα ήθελε το Jumbo και το εμπορικό κέντρο στην γειτονιά της για να ικανοποιεί πιο αποτελεσματικά τις καταναλωτικές της ανάγκες. Χαρακτηριστική επίσης είναι η δημιουργία του κέντρου ξένων γλωσσών, προφανώς για να ελαχιστοποιηθεί το χάσιμο χρόνου από τις συνεχείς καθημερινές μετακινήσεις του παιδιού στα διάφορα φροντιστήρια για τις ξένες γλώσσες.
· το παιδί και το παιχνίδι
«Τις καθημερινές έχω διάβασμα, αγγλικά και διάφορες άλλες δραστηριότητες, έτσι δεν μου μένει καθόλου ελεύθερος χρόνος. Παίζω σπάνια μόνο κάποια Σαββατοκύριακα.» (Αρτέμης, Ε τάξη).
Τα περισσότερα παιδιά αναφέρουν ότι δεν διαθέτουν απρογραμμάτιστο ελεύθερο χρόνο και δεν έχουν τη δυνατότητα να κινούνται και να παίζουν στο δημόσιο χώρο. Οι περισσότερες δραστηριότητές τους είναι προγραμματισμένες από τους ενηλίκους, γίνονται σε εσωτερικούς χώρους και αφορούν κυρίως εξωσχολικά μαθήματα (ξένες γλώσσες, άθληση κ.λπ.). Χώρος και χρόνος για ελεύθερο παιχνίδι δεν υπάρχει για τα περισσότερα παιδιά.
Η παραπάνω έντονη έλλειψη ελεύθερου χρόνου και χώρου για παιχνίδι σε συνδυασμό με τον αποκλεισμό τους από την ασφαλή πρόσβαση στους δημόσιους χώρους, οδηγεί αρκετά παιδιά να νιώθουν εγκλωβισμένα στο διαμέρισμά τους και να βιώνουν έντονα προβλήματα μοναξιάς.
· τι θέλουμε να αλλάξει
«εγώ θα ήθελα να μην έχουμε τόσα διαβάσματα και τόσες πολλές δραστηριότητες και να είχαμε ελεύθερο χρόνο να παίζαμε σε μια γειτονιά όλα τα παιδιά μαζί» (Μαρία, Δ τάξη).
«οι μεγάλοι να καταλάβουν κάποια στιγμή ότι είμαστε παιδιά και χρειαζόμαστε το παιχνίδι. Να μη μας φορτώνουν τόσα πολλά διαβάσματα και φροντιστήρια γιατί καταπιεζόμαστε.» (Μανόλης, Ε τάξη).
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι όλα τα παιδιά δήλωσαν ότι αισθάνονται ιδιαίτερα πιεσμένα από τον πολύ μεγάλο χρόνο που διαθέτουν τόσο για το διάβασμα (σχολείο, φροντιστήριο) όσο και για τις συνεχείς δραστηριότητες που κάνουν καθημερινά. Αυτό που φώναξαν ιδιαίτερα έντονα ήταν ότι θέλουν χρόνο και χώρο για να βάλουν το παιχνίδι στην καθημερινή ζωή τους.
Τα παιδιά επίσης απαιτούν να σταματήσει ο αποκλεισμός τους από την ζωή της πόλης, θέλουν να κυκλοφορούν με τα ποδήλατά τους σε ποδηλατόδρομους, να περπατούν και να παίζουν σε πεζόδρομους, να δημιουργηθούν πάρκα και παιδικές χαρές. Θέλουν επίσης λιγότερα αμάξια στους δρόμους και λιγότερη τσιμεντοποίηση της πόλης.
Συμπερασματικά τα παιδιά θέλουν να χαρούν την παιδική τους ηλικία σε μια πόλη περισσότερο φιλική σε αυτά.
Ας ακούσουμε επιτέλους τις φωνές τους και ας δείξουμε έμπρακτα το ενδιαφέρον μας στην ευαίσθητη και κρίσιμη αυτή ομάδα της πόλης μας, κάνοντας άμεσα ένα πρώτο θετικό βήμα. Να εντάξουμε δηλαδή τον Δήμο Χανίων στο δίκτυο των φιλικών προς τα παιδιά πόλεων, αξιοποιώντας έτσι οποιαδήποτε εμπειρία και επιστημονική πραγματικότητα διατίθεται προς την κατεύθυνση αυτή.
Τελειώνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τα παιδιά και τους δασκάλους των τμημάτων: ΣΤ2 του 4ου Δημοτικού Σχολείου, Γ1 και Ε1 του 8ου Δημοτικού Σχολείου, Ε2, ΣΤ1 και ΣΤ2 του 12 Δημοτικού Σχολείου, Δ, Ε και ΣΤ του 20 Δημοτικού Σχολείου.
Βιβλιογραφία
1. Cunningham C.J., (2002). Where do we want to be? Children’s story writing competition. Analysis of submissions from children under 13 years. Paper 11, Supperting Documentation for Blue Mountains Our Future.
2. Ennew J., (1994). Time for children or time for adults? In Childhood Matters: Social Theory, Practice and Politics, Qvortrup J., Bardy, M., Sgritta, G., Wintersberger, H (eds). Avebury: Aldershot.
3. Καισάρη Β., (2005). Το παιδί και ο αστικός χώρος. Διδακτορική Διατριβή.
4. Mathews H., (1998). The Geography of Children: some ethical and methodological considerations for project and dissertation work. Journal of Geography in Higher Education, 22, 3, 311-324.
5. Μητούλας Ν., (2005). Η παιδική κλίμακα, το εκπαιδευτήριο και η γειτονιά. Διδακτορική Διατριβή.
6. Moscovicci S., (1995). "Η εποχή των κοινωνικών αναπαραστάσεων". Στο: Σ. Παπαστάμου & Α. Μαντόγλου (επιμ.) Κοινωνικές Αναπαραστάσεις, Αθήνα: 63-106
7. Παπαστάμου Σ., (1996). "Κοινωνικές αναπαραστάσεις". Αθήνα: Οδυσσέας
8. Τσεβρένη Ι., (2005). Η Αθήνα μέσα από τα μάτια των παιδιών. Διδακτορική Διατριβή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου